Odmładzanie organizmu – sztuka młodości w zasięgu ręki!

W miarę upływu czasu starzenie się staje się nieodłączną częścią naszego życia. W dzisiejszym społeczeństwie, gdzie tempo życia jest coraz szybsze, wiele osób dąży do zachowania młodości i witalności na dłużej. Istnieją sposoby na zachowanie młodzieńczego wyglądu, zdrowia i opóźnienie procesów starzenia. To właśnie prowadzi nas do fascynującego tematu, jakim jest odmładzanie organizmu.

Ale czy jest to możliwe? Jakie metody i techniki są dostępne dla osób pragnących zachować młody wygląd i witalność? Czy można przywrócić ciału zdrowie i zdolność funkcjonowania na wyższym, niż dotychczas poziomie?

Czy odmłodzenie organizmu jest możliwe?

Odmłodzenie organizmu, czyli fizjologiczne cofnięcie procesów starzenia się, jest obszarem intensywnych badań naukowych i nie zostało jeszcze w pełni oficjalnie udowodnione jako możliwe u ludzi.

Chociaż istnieją pewne dowody na to, że niektóre procesy starzenia organizmu można opóźnić lub zmniejszyć ilość chorób poprzez odpowiedni styl życia, to jednak medycyna akademicka uważa, że odmłodzenie organizmu w pełnym tego słowa znaczeniu nie jest obecnie możliwe.

Czy rzeczywiście nie jest możliwe, dowiesz się z dalszej części artykułu, po kilku obowiązkowych akapitach wstępu

Starzenie się jest złożonym procesem biologicznym, który zachodzi na wielu poziomach. Wraz z wiekiem dochodzi do degeneracji tkanek i narządów, zmniejszenia funkcji fizjologicznych, osłabienia układu odpornościowego i wzrasta ryzyko chorób przewlekłych.

Mimo że odmłodzenie organizmu w pełnym znaczeniu zdaje się być poza naszym zasięgiem, to jednak pewne elementy stylu życia mogą przyczynić się do opóźnienia procesów starzenia, a nawet cofnięcia ich i korzystania z aktywnego i satysfakcjonującego życia bez chorób.

Co dobrego można zrobić dla organizmu

Aby opowiedzieć na to pytanie, na początek przejdziemy przez to, co przyspiesza starzenie organizmu – w myśl zasady, że nie można ciągle robić tego samego i spodziewać się innych efektów.

Starzenie organizmu jest naturalnym i nieodłącznym elementem życia. Jednak istnieją pewne czynniki, które przyspieszają ten proces.

Będzie to między innymi jakość jedzenia, czyli odżywianie bogate w przetworzone produkty spożywcze, żywność o niskiej jakości odżywczej, duża ilość cukru, tłuszczów trans i nasyconych. Brak w takiej żywności odpowiednich składników odżywczych, takich jak witaminy, minerały i przeciwutleniacze, osłabia zdolność organizmu do naprawy i regeneracji komórek, co przyspiesza proces starzenia się.

Jednak nie tylko jakość, ale też ilość jedzenia jest jednym z najważniejszych powodów przedwczesnego starzenia. Objadanie się prowadzi do obciążenia głównych organów, przeładowuje kanały detoksykacji organizmu i to, czego nie możemy się przez nie pozbyć, ląduje w tkance tłuszczowej. W nadmiernym jedzeniu nie chodzi o wagę, czy wygląd, ale o zdrowie.

Brak regularnej aktywności fizycznej prowadzi do osłabienia mięśni, zmniejszenia masy kostnej, spadku wydolności układu sercowo-naczyniowego i spowolnienia procesów metabolicznych. To przyspiesza procesy starzenia się organizmu, zarówno na poziomie fizycznym, jak i psychologicznym.

Palenie tytoniu jest związane z wieloma chorobami związanymi ze starzeniem się, takimi jak choroby układu sercowo-naczyniowego, choroby płuc, choroby jelit, stawów, choroby nowotworowe i uszkodzenia skóry.

Nadmierne spożywanie alkoholu może prowadzić do uszkodzeń wątroby, mózgu, serca i innych narządów, co również jest przyspieszaniem starzenia i chorowania organizmu.

Długotrwały, niewłaściwe rozładowywany stres ma negatywny wpływ na organizm, zarówno na poziomie fizycznym, jak i psychicznym. Źle wpływa na procesy regeneracyjne organizmu, prowadzi do uszkodzenia komórek i osłabienia odporności.

Brak odpowiedniego snu negatywnie wpływa na wiele procesów fizjologicznych organizmu, jak regeneracja komórek, hormony regulujące wzrost i odporność. Przewlekły brak snu osłabia system immunologiczny, zwiększa ryzyko wystąpienia chorób przewlekłych, takich jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca czy otyłość oraz pogarsza funkcje poznawcze.

A teraz do rzeczy – co pozwala nas odmłodzić i dłużej zachować zdrowie

Kolejność według stopnia wtajemniczenia – wszystko jest tak samo ważne, zaś na dole listy jest wisienka na torcie dbania o siebie:

• dietetyka w służbie odmładzania organizmu,
• aktywność fizyczna i rozładowanie stresu,
• sen,
• woda,
• rozwój umysłowy,
• poszczenie na co dzień lub jeden dzień w tygodniu na wodzie, albo kilka dni od czasu do czasu na sokach,
• i wisienka na torcie odmładzania organizmu – regularne posty lecznicze.

Stosując holistyczne podejście, uwzględniamy zarówno ciało, jak i umysł oraz styl życia. Zatem poza pigułkami, czy wyjściami do kosmetyczki mamy jeszcze całkiem sporo obszarów do zagospodarowania.

Posty przerywane są jednym z elementów mojego autorskiego programu ODNOWY BIOLOGICZNEJ. KLIKNIJ TUTAJ, aby dowiedzieć się więcej.

Dietetyka jest podstawą odmładzania organizmu

Jednym z kluczowych aspektów odmładzania organizmu jest odpowiedni sposób odżywiania, który nazywam codzienną dietą. To, co spożywamy, ma bezpośredni wpływ na naszą kondycję fizyczną, emocjonalną i psychiczną. Zdrowa i zrównoważona dieta bogata w wartości odżywcze, przede wszystkim witaminy, minerały, antyoksydanty i zdrowe tłuszcze, przyczynia się do spowolnienia procesów starzenia się organizmu.

Jednym z najważniejszych elementów diety odmładzającej organizm jest spożywanie dużej ilości warzyw i owoców. Są one bogate w witaminy, minerały i antyoksydanty, które neutralizują działanie wolnych rodników i opóźniają procesy starzenia organizmu.

Dieta bogata w warzywa i owoce to dieta bogata w antyoksydanty, które są substancjami neutralizującymi działanie wolnych rodników. Te powstają w organizmie w wyniku procesów metabolicznych i mogą uszkadzać komórki organizmu.

Dieta bogata w antyoksydanty, takie jak owoce i warzywa pomaga w ochronie komórek organizmu przed uszkodzeniami i wzmacnia procesy odmładzania organizmu.

Kliknij tutaj, aby przeczytać więcej o tym, jakie zmiany w diecie wprowadzić.

Aktywność fizyczna i stres

Regularna aktywność fizyczna, takie jak ćwiczenia aerobowe, trening siłowy czy joga wspomagają utrzymanie dobrej kondycji fizycznej, poprawiają elastyczność mięśni i stawów, zwiększają krążenie krwi oraz poprawiają ogólny stan zdrowia i samopoczucie.

Regularny trening pomaga w utrzymaniu masy mięśniowej, poprawie wydolności fizycznej, a także wspiera funkcje układu sercowo-naczyniowego. Ponadto aktywność fizyczna wpływa na zdrowie psychiczne, poprawiając nastrój, redukując stres i poprawiając jakość snu.

Stres jest jednym z czynników, które przyspieszają procesy starzenia organizmu – o tym wiesz nie od dziś. Wysoki poziom stresu może prowadzić do produkcji wolnych rodników, które mogą uszkadzać komórki organizmu i wpływać na procesy starzenia. Ale czy można się nie stresować? Nie.

Stres jest elementem życia i trzeba się z tym pogodzić, ale nie należy się godzić z tym, w jaki sposób reagujemy na stres, a przez to, jak wpływa na nasze ciało. Jeśli klikniesz tutaj dowiesz się, co zrobić, aby wykorzystać stres na swoją korzyść.

Zatem w myśl zasady: dla każdego coś innego – każdy dla siebie znajdzie odpowiednie techniki. Relaksacja, mniej kawy, posty lecznicze (o nich w dalszej części), zminimalizowanie napływu negatywnych informacji (mniej TV), zmaksymalizowanie ilości wesołych chwil (więcej komedii).

Do tego aktywność fizyczna mają spowodować zmniejszenie negatywnych skutków codziennych stresów. Uwierz mi – jestem mamą trójki super dzieci – to działa.

Odpowiedni sen

Jest niezwykle ważny dla regeneracji organizmu z wielu powodów. Podczas snu organizm przechodzi przez różnorodne procesy naprawcze – wówczas się regenerujemy i spowalniamy starzenie.

Sen jest procesem, w którym organizm wytwarza hormon wzrostu niezbędny do regeneracji mięśni i kości oraz do naprawy uszkodzonych tkanek. Sen wpływa także na procesy syntezy białka, co pomaga w odbudowie tkanek, zarówno w mięśniach, jak i w skórze.

Ponadto sen jest kluczowy dla procesów regeneracji mózgu. W trakcie snu dochodzi do oczyszczania mózgu z toksyn, które gromadzą się w ciągu dnia oraz do konsolidacji pamięci i nauki.

Dlatego sen jest niezwykle ważny dla utrzymania prawidłowej funkcji kognitywnych, takich jak pamięć, koncentracja i zdolności poznawcze.

Sen wpływa również na układ immunologiczny

Podczas snu organizm wytwarza substancje chemiczne, które wspomagają funkcje odpornościowe, takie jak cytokiny, które działają jak “wojownicy” w walce z infekcjami i stanami zapalnymi. Odpowiedni sen zatem wzmacnia odporność na choroby.

A co to jest odpowiedni sen? Zaleca się regularny sen o długości 7-9 godzin dla dorosłych, choć indywidualne potrzeby mogą się różnić w zależności od wieku, stylu życia i stanu zdrowia.

Ważne jest również dbanie o odpowiednie warunki snu, takie jak komfortowe i ciemne miejsce do spania, odpowiednia temperatura (15-19 st C) oraz czyste powietrze w sypialni oraz unikanie przed snem używek, takich jak kofeina czy alkohol, które mogą wpływać na jakość snu.

Woda

Właściwe nawodnienie organizmu jest niezbędne aby nasze filtry toksyn (wątroba, nerki, skóra, płuca) mogły usuwać zanieczyszczenia z organizmu.

Odpowiednio nawodniona krew jest na tyle rzadka, że może dotrzeć do najdalszej komórki, przecisnąć się przez najwęższe naczynie włosowate. I tylko wtedy skutecznie oczyszcza komórki z produktów przemiany materii i dostarcza do nerek, aby to wydaliły.

Limfa również w zdecydowanej większości składa się z wody i tylko dzięki odpowiedniej jej ilości sprawnie oczyszcza komórki z toksyn i innych produktów przemiany materii. Pozwala na to, aby przestrzenie międzykomórkowe były czyste.

Podobnie jest z pracą wątroby, płuc oraz skóry, które potrzebują wodę, aby pozbywać się przyjmowanych i powstających zanieczyszczeń.

Rozwój umysłowy

Neuroplastyczność to zdolność mózgu do reorganizacji i modyfikacji swoich struktur oraz funkcji w odpowiedzi na zmieniające się warunki. Nauka nowych umiejętności, nauka języków, czytanie, rozwiązywanie łamigłówek i innych intelektualnie stymulujących działań pozytywnie wpływają na neuroplastyczność mózgu.

To przyczynia się do utrzymania zdolności poznawczych, takich jak pamięć, koncentracja i logiczne myślenie do wieku starczego, czyli aby się można było z nami dogadać po 90-tce.

Umysłowy rozwój przyczynia się do poprawy jakości życia w każdym wieku. Poznawanie nowych rzeczy, nauka gry na instrumencie muzycznym, nauka tańca czy sztuki malarskiej, rozwijanie zainteresowań, zdobywanie wiedzy i umiejętności pobudza różne obszary mózgu i tworzy nowe połączenia między komórkami nerwowymi.

Daje satysfakcję, radość i poczucie spełnienia. Wpływa na zdrowie psychiczne, samopoczucie i ogólną jakość życia.

Poszczenie na co dzień

Istnieje wiele różnych schematów poszczenia, ale najpopularniejsze z nich to (wspomnę o tych, które polecam):

• Post przerywany, który odnosi się do strategii żywieniowej, gdzie ograniczasz jedzenie przez określone interwały czasowe. Metoda 16/8 polega na ograniczeniu okna czasowego spożywania posiłków do 8 godzin, a następnie na powstrzymaniu się od jedzenia przez 16 godzin. Na przykład, można jeść posiłki między 10:00 a 18:00, a następnie nie jeść nic do kolejnego dnia do 10. Tylko pić.
• Post na sokach polegający na piciu tylko soków, głównie warzywnych oraz wody i herbat ziołowych przez 3-5 dni.
• Jednodniowe posty na wodzie raz w tygodniu.

Takie powstrzymywanie się od jedzenia prowadzi do różnych korzyści zdrowotnych, jak:

• utrata nadmiarowej wagi,
• uczucie luzu w brzuchu,
• poprawa wrażliwości na insulinę,
• zmniejszenie stanów zapalnych,
• poprawa zdrowia serca i mózgu.

KLIKNIJ TUTAJ, aby dowiedzieć się między innymi poprzez posty przerywane uruchomić naturalne mechanizmy odnowy i regeneracji organizmu.

A teraz mój ulubiony sposób odmładzania i uzdrawiania organizmu – post leczniczy

Oczyszczanie organizmu to proces, który zachodzi na bieżąco w organizmie poprzez płuca, skórę, nerki. Jednak obecnie zanieczyszczenie organizmu dodatkami do żywności, pozostałościami po lekach, suplementach, pozostałościami po hodowli zwierząt jest bardzo duże.

Dlatego w obawie przed nadmiernym zgromadzeniem toksyn i braku możliwości odprowadzenia wszystkich wspomagamy organizm w procesie oczyszczania.

Post leczniczy, zwany również oczyszczaniem organizmu, jest metodą, która może być stosowana w celu odmłodzenia organizmu. W poście leczniczym osoba ogranicza lub eliminuje spożywanie pokarmów na określony okres czasu, aby pozwolić organizmowi na regenerację, oczyszczenie i odmłodzenie się na poziomie komórkowym.

Oczyszczanie organizmu jest procesem mającym na celu usunięcie toksyn, szkodliwych substancji i nagromadzonych odpadów metabolicznych z organizmu. Istnieje wiele różnych metod oczyszczania, które obejmują zmiany w diecie, spożywanie specjalnych napojów, stosowanie ziół czy też praktyki detoksykacyjne.

My najbardziej lubimy post na warzywach i owocach, ponieważ nie trzeba dużo gotować, nie jest się głodnym (choć muszę przyznać, że na początku ja potrzebowałam więcej jedzenia), dostarcza duże dawki chlorofilu oraz innych bardzo ważnych odżywczych składników z pożywienia.

Główne cele oczyszczania organizmu to:

1. Usuwanie toksyn: Codziennie jesteśmy narażeni na różne substancje toksyczne, takie jak zanieczyszczenia środowiskowe, chemikalia, pestycydy czy metale ciężkie. Te substancje mogą gromadzić się w naszym organizmie i wpływać negatywnie na zdrowie. Oczyszczanie organizmu ma na celu usunięcie tych toksyn i wspomaganie naturalnych procesów detoksykacyjnych organizmu.
2. Poprawa funkcji narządów: Oczyszczanie organizmu pomaga w poprawie funkcji narządów, takich jak wątroba, nerki, jelito grube i skóra. Te narządy są głównie odpowiedzialne za usuwanie toksyn z organizmu, dlatego ich optymalne funkcjonowanie jest kluczowe dla zdrowia ogólnego.
3. Wzmacnianie układu odpornościowego: Oczyszczanie organizmu pomaga we wzmocnieniu układu odpornościowego poprzez usunięcie substancji obciążających organizm (tłuszczu trzewnego i tego co się w nim znajduje (magazyn zanieczyszczeń)), które mogą wpływać na jego funkcjonowanie. Poprawa zdrowia jelit, które odgrywają ważną rolę w układzie odpornościowym ma również korzystny wpływ na ogólną odporność organizmu.
4. Zwiększenie poziomu energii i samopoczucia: Nagromadzone toksyny i złogi, zakwaszenie prowadzą do uczucia zmęczenia, senności i ogólnego złego samopoczucia. Oczyszczanie organizmu ma na celu poprawę ogólnej kondycji i zwiększenie poziomu energii.
5. Zmniejszenia stany zapalne: Stan zapalny jest związany z wieloma chorobami przewlekłymi, takimi jak choroby serca, cukrzyca typu 2 czy choroby autoimmunologiczne, zwane chorobami z autoagresji. Oczyszczanie organizmu łagodzi a nawet eliminuje stany zapalne.

Dlaczego zatem post leczniczy jest kluczem do zdrowia?

Oto część korzyści z jego stosowania:

• Pomaga w zwiększeniu wrażliwości na insulinę, regulacji poziomu cukru we krwi, spalaniu tkanki tłuszczowej, przemianach hormonalnych.
• Leczy stany patologiczne przewodu pokarmowego, jak przewlekłe zapalenie żołądka, jelit, trzustki, pęcherzyka żółciowego, wątroby, schorzenia układu oddechowego, jak astma.
• Regeneruje jelita, wspomaga serce, cofa insulinooporność, leczy miażdżycę.
• Odkwasza organizm, dzięki czemu odzyskujemy lepsze samopoczucie, odporność na choroby.
• Redukuje nadmierną tkankę tłuszczową.
• Poprawia lipidogram.
• Polepsza metabolizm.
• Stymuluje procesy autofagii, czyli odnawiania komórek w organizmie. Polega na trawieniu przez komórkę obumarłych lub uszkodzonych elementów jej struktury, a uzyskany materiał wykorzystuje do budowy nowych komórek.
• Wspomaga neuroplastyczność, czyli zdolnością mózgu do reorganizacji i tworzenia nowych połączeń między komórkami nerwowymi. To prowadzi do poprawy funkcji mózgu, takich jak pamięć, koncentracja i uczenie się.
• Jest profilaktyką nowotworów i chorób degeneracyjnych, a przy dłuższych kuracjach stanowi ich leczenie.
• Odmładza i przedłuża życie przez odnowę wewnątrzkomórkową.
• Zapobiega przerostowi endometrium.
• Zapobiega przerostowi prostaty.
• Zwiększa energię życiową.
• Poprawia koncentrację i jasność umysłu.

Zaskoczenie?

Czy post można przeprowadzać w każdym wieku?

To zależy jaki post wybierzesz. Jednodniowy post na wodzie lub na sokach może przeprowadzać praktycznie każdy dorosły. Dłuższe posty oraz inne ich rodzaje należy rozważyć pod kątem wieku, wagi, stanu zdrowia, potrzeb leczniczych itp.

Przed jego rozpoczęciem zawsze warto dowiedzieć się więcej o danej metodzie czytając tematyczne książki, artykuły lub korzystając z wiedzy doświadczonej osoby. Ja rekomenduję kilka rodzajów postów oczyszczających, które sama przeszłam i od 2016 roku przeprowadziłam przez nie setki osób.

Pozbywały się dzięki temu poważnych dolegliwości, jak nadciśnienie, reumatoidalne zapalenie stawów, migreny, nadwaga, insulinooporność, refluks, niestrawności, cukrzyca, inne problemy ze stawami, lipidami, poprawiały stan jelit, skóry, wygląd, czyli odmłodziły organizm.

Zwróć uwagę na to, że nie zawsze można przeprowadzać głodówki, dlatego nie zwlekaj z podejmowaniem decyzji, aby nie dotrzeć do stanu, w którym taka metoda będzie niezwykle skomplikowana do wykorzystania.

W ramach mojego kursu ODNOWA BIOLOGICZNA – nowa Ja, nowy Ty w 21 dni pod okiem specjalisty możesz wdrożyć program , który regeneruje i odżywia organizm uruchamiając naturalne mechanizmy odnowy organizmu.

Jeśli nie jesteś jeszcze gotowa na posty lecznicze

Skorzystaj z programu, którego celem jest odnowa biologiczna organizmu. Program ten wykorzystuje to, w co natura nas wyposażyła, czyli zdolność organizmu do samonaprawy. W programie tym zawarte są elementy wspierające organizm od wewnątrz i z zewnątrz.

Kliknij TUTAJ, aby poznać założenia programu.

Ciało ma w sobie naturalną zdolność do zachowania pełni zdrowia i energii, a choroby często wynikają z nieodpowiednich nawyków i nieprawidłowej diety.

Na zakończenie zostawiłam genetykę – czy skazuje nas na przedwczesne starzenie i choroby?

Genetyka zajmuje się badaniem dziedziczenia cech i chorób, rozwoju organizmów, struktury i funkcji genomów oraz mechanizmów molekularnych, które kontrolują procesy genetyczne. Dzięki genetyce możemy lepiej zrozumieć, jakie czynniki wpływają na rozwój i funkcjonowanie organizmów, a także jak wykorzystać tę wiedzę dla siebie. Bo czy możemy nic nie robić, bo mama czy tata, albo babcia, czy dziadek też to mieli?

Tym właśnie zajmuje się epigenetyka, która bada wpływ czynników zewnętrznych na nasze geny. Analizuje, jakie czynniki zewnętrzne i środowiskowe mogą wpływać na sposób, w jaki geny są włączane lub wyłączane bez zmiany samej sekwencji DNA. W efekcie epigenetyka bada, w jaki sposób czynniki takie jak odżywianie, stres, toksyny czy styl życia mogą wpływać na zdrowie i rozwój jednostek oraz przekazywanie tych zmian na kolejne pokolenia.

Wiemy już, że środowisko, styl życia i dieta wpływają na ekspresję genów związanych ze starzeniem się. Odkrycie mechanizmów epigenetycznych otwiera możliwość wpływania na te procesy poprzez modyfikację środowiska i stylu życia.

Zatem: masz wpływ, czy nie?

Genetyka może nas predysponować do długowieczności, a my możemy to wykorzystać dobrze lub nie wykorzystać wcale. Zdarzają się osoby, które piją, palą i źle się odżywiają, a żyją długo. Ja takich osób nie spotkałam, ale podobno każdy z Was zna taki przypadek. Ja nie znam, ale wierzę, że takie osoby gdzieś istnieją.

Jednak sprawdzanie, jak mocne geny się otrzymało jest ryzykowne, ponieważ może się skończyć przedwczesnym zgonem z powodu chorób cywilizacyjnych. Te źle prowadzące się staruszki bez żadnych chorób, nawet jeśli gdzieś istnieją, otrzymały od natury bardzo silne geny, które i tak zmarnowały. Tak, tak – zmarnowały.

Nikt nie jest w stanie udowodnić, że papierosy i alkohol nie szkodzą. Za to ich szkodliwość została udowodniona podczas niezliczonych badań. Zatem, jeśli ktoś pił, palił, jadł byle co i dożył 90-tki, to znaczy, że taki tryb życia skrócił mu życie, a mógł żyć dłużej.

A może lepiej by było pożyć 115 lat? A może lepiej by było dożyć tej 90-tki sprawnym fizycznie i umysłowo? Tego się nie dowiemy, ponieważ jak wspomniałam, taki test może się skończyć chorobami i przedwczesnym zgonem.

Zatem, jeśli uważasz, że masz mocne geny, to życzę Ci dobrego wykorzystania tego, co otrzymałeś w darze od losu.

Bibliografia:

1. Telomery i telomeraza – starzenie komórkowe, Nagroda Nobla z fizjologii lub medycyny 2009, E. Sikora, Instytut Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN, Zakład Biochemii, Pracownia Molekularnych Podstaw Starzenia, Warszawa
2. Autofagia, czyli wielkie sprzątanie, A. Orzechowski, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej im. M. Mossakowskiego PAN, Warszawa, 2017
3. Plan na śmierć, O tym, do czego człowiekowi potrzebna jest wiedza o umieraniu komórek, A. Sirko, Instytut Biochemii i Biofizyki PAN,
4. Telomery i zdrowie, dr E. Blackburn i dr E. Epel, Galaktyka, 2017
5. Post w leczeniu chorób wewnętrznych (zalecenia metodyczne), p. p. Kuziw, K. I. Sływka, L. W. Naumowa, E. Dąbrowska, L. W. Loria, Ministerstwo Zdrowia Ukrainy, Ukraińskie Centrum Informacji Medycznej, Patentów i Licencji, Tarnopolska Akademia, Medyczna im. I. J. Horbaczewskiego, Tarnopol, “Ukrmedkniga” 2001
6. Dieta dr Ewy Dąbrowskiej. Fenomen samouzdrawiającego się organizmu. Jak działa post warzywno-owocowy, dr E. Dąbrowska, Wydawnictwo WAM, 2019,
7. Vademecum naturalnego zdrowia. Najskuteczniejsze metody oczyszczania i uzdrawiania organizmu, A. Moritz, J. Hornecker, Vital, 2021
8. Niskowęglowodanowe oszustwo, T. C. Campbel, H. Jacobson, Galaktyka, 2014
9. Dieta roślinna na co dzień, J. Heaver, Galaktyka, 2014
10. Rewitalizacja i długowieczność, K. Wiśniewska – Roszkowska, Poznań 1990
11. Obrazek tytułowy pochodzi: https://www.pexels.com/pl-pl/zdjecie/kobieta-lato-usmiechajacy-sie-dziecko-15466136/